راهبردهای جدید برای درمان موثر سرطان خونسیگار الکترونیک؛ ادعای بی خطری یا بهانه سیگاری شدن؟آنچه نوجوانان و جوانان را به سوی این نوع از دخانیات جذب کرده است، پشتوانه علمی درستی ندارد.
کنار پیاده رو، پشت فرمان و داخل کافه و رستوران؛ تقریبا همه جا. روی هیچ دیواری هم ننوشته است استعمال سیگار الکترونیک ممنوع! اگر هم به مصرف کنندگان بگویید، با چهره‌ای حق به جانب مدعی می‌شوند که این سیگار‌ها ضرر ندارد و فقط ظاهری سیگارطور دارد و کمی بخار آب. همین هم شاید خیلی‌ها به خصوص نوجوانان و جوانان را وسوسه کرده است که سراغش بروند. کنار دوست و رفیق سیگاری یا در کافی شاپی که دود سیگارهایش نمی‌گذارد جایی را ببینید، دست گرفتن سیگار گران قیمت انگار ژست مناسبی است.
به جز فروشگاه ها، سایت‌های مختلف هم انواع آن را با قیمت‌هایی از یک میلیون تا ۵ میلیون تومان می‌فروشند؛ هم خودش و هم قطعاتش را. شاید خواندن سخنان دکترغلامحسین حقدادی، روان پزشک و کارشناس اعتیاد حوزه پیشگیری اداره کل بهزیستی استان، برای آن‌ها که هنوز بر عقیده شان درباره بی اثربودن این نوع سیگار اصرار دارند، یا آنانی که قدم اولشان برای ترک سیگار تهیه این نوع سیگار است، تلنگری باشد.
مقالات بیشتر:فیزیوتراپی داخل منزل تهران
هم نیکوتین، هم ادا و اطوار
سیگار الکترونیکی، سیگار برقی یا ویپ، مصرف نیکوتین را به وسیله بخارکردن مایع الکترونیکی (e-liquid) با المنت حرارتی (Coil) شبیه سازی می‌کند و این کار از طریق تولید بخار از ماده‌ای به نام سالت نیکوتین یا‌ای لیکوئید یا‌ای جویس (به انگلیسی E juice) صورت می‌گیرد. برخی سیگار‌ها به گونه‌ای طراحی شده اند تا بو، طعم، مزه و احساس کشیدن سیگار واقعی را به مصرف کننده بدهند. سیگار‌های الکترونیکی به دو دسته ویپ و پادسیستم تقسیم می‌شوند که ویپ‌ها بیشتر برای مصرف کنندگان تفریحی و پادسیستم‌ها برای ترک سیگار استفاده می‌شوند.
مقالات مختلفی درباره عوارض سوءمصرف سیگار الکترونیک وجود دارد، اما دکتر حقدادی معتقد است که آن‌ها علمی نیست: «بررسی‌ها درباره سیگار‌های الکترونیک هنوز به کتاب‌ها و مراجع علمی نرسیده و منتشر نشده است. این محصولی تجاری است و هنوز مراجع مهم علمی دنیا آن را تأیید نکرده اند. در کشور ما هم مطالعه چندانی انجام نشده و مطالعات دیگرکشور‌ها هم ضد و نقیض است و قابل اعتنا نیست.»
به گفته او تولید این نوع سیگار‌ها هدفی برای ترک سیگار‌های معمولی بود. وی ادامه می‌دهد: «به طور کلی آدم‌هایی که سیگار می‌کشند، دو گونه اعتیاد دارند؛ یکی اعتیاد به ماده نیکوتین و دیگری اعتیاد به ادا و اطوار و رفتار‌های سیگارکشیدن مثل دست گرفتن سیگار، پک زدن، خارج شدن دود و مواردی این چنین. آن‌ها که بانی تولید این سیگار بودند، تصور می‌کردند اگر سیگاری تولید کنیم که نیکوتین کمتری داشته یا بدون نیکوتین باشد، همان ویژگی‌های رفتاری را دارد، اما عوارض بیماری زای سیگار‌ها را کم می‌کند.»
کارشناس اعتیاد حوزه پیشگیری اداره کل بهزیستی استان می‌گوید: «مایعی در سیگار‌های الکترونیک هست که بخار می‌شود و حس کشیدن سیگار را به فرد منتقل می‌کند. این سیگار‌ها به اندازه سیگار معمولی نیکوتین و توتون ندارد، اما به دلیل تجاری بودن و انواع آن در بازار و وجود تقاضا، همیشه این نگرانی را به همراه دارد که آیا مصرف این سیگار‌ها خود باعث ایجاد عارضه یا تمایل به مصرف سیگار خواهدشد یا خیر. برخی مطالعات نشان داده اند همان ماده کم موجود در این سیگار‌ها نیز باعث ایجاد التهاب ریه‌ها و گلو، سوزش دهان و مجاری تنفسی، حساسیت، سرگیجه و عوارض قلبی می‌شود.
شاید عوارض دیگری هم داشته باشد که اکنون ناشناخته باقی مانده است و به مرور زمان مشخص می‌شود و شاید بدتر از سیگار‌های عادی باشد.» دکتر حقدادی در توضیح این جمله می‌افزاید: «اینکه وسیله‌ای باشد که افراد غیرسیگاری ژست سیگارکشیدن بگیرند، شاید باعث شود آن‌ها به دنیای سیگاری‌های واقعی قدم بگذارند؛ به خصوص برای نوجوانان و جوانان که روحیه کنجکاوی دارند؛ بنابراین تصور اینکه این سیگار‌ها در ترویج سیگاری شدن مؤثر است هم جای تردید دارد.»
وی تأکید می‌کند: «چون در بازار انواع مختلفی تولید می‌شود، ممکن است ترکیب دوز‌های نیکوتین آن کم و زیاد و غلظت موادش متفاوت و زیادتر باشد که برای سلامتی مضر است. در هر صورت مسئله این است که بی خطربودن آن اثبات نشده است.»
این روان پزشک وجود این سیگار‌ها را در برخی مراکز ترک اعتیاد ممکن می‌داند و می‌گوید: «استفاده از این سیگار‌ها در روند کاری مراکز ترک اعتیاد نیست و اگر هم باشد، در کنار دیگرروش‌ها استفاده می‌شود؛ همان طور که ما اکنون روش‌های تجاری مختلفی را در کنار روش‌های علمی به کار می‌گیریم. اما استفاده بدون ضابطه و بدون برنامه در مراکز غیرمجاز انجام می‌گیرد.»
توصیه نهایی او برای کسانی که قصد ترک سیگار دارند، مراجعه به متخصصان این حوزه است که روش‌های مختلف و اثبات شده ترک از مدل‌های رفتاری، روان شناختی، دارویی و کاهش وسوسه را همراه با هم به کار می‌گیرند و جای هیچ دلهره و نگرانی هم وجودندارد. حتی اگر فرض کنیم سیگار الکترونیک در ترک اعتیاد مؤثر است، باید به کمک متخصص از آن استفاده کنید، نه اینکه از فروشگاه بخرید و بدون روند خاصی مصرف کنید.»
مقالات دیگر:خانه سالمندان مجهز